Η Κοκκινομηλιά (παλιότερα αναφερόταν και ως Κοκκινομηλέα) είναι από τα πιο ορεινά και ομορφότερα χωριά της Β. Εύβοιας. Βρίσκεται ανάμεσα στα βουνά Ξηρόν Όρος και Τελέθριο, σε υψόμετρο 620 μ. Απέχει 16 χιλ. από την Ιστιαία και 90 χιλ. από τη Χαλκίδα.
Οι εκδοχές για την προέλευση του ονόματος είναι δύο. Η πρώτη εκδοχή συνίσταται στην παρουσία πολλών μηλιών με κόκκινα μήλα στην περιοχή.
Η δεύτερη και επικρατέστερη αναφέρεται στη διαμονή, στον τόπο αυτόν, μετά από τον διορισμό του κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, κάποιου
Τούρκου Αγά, ο οποίος καταγόταν από την «Κόκκινη Μηλιά» που βρίσκεται στα βάθη της Μ. Ασίας.
Σύμφωνα με την παράδοση, οι πρόγονοι των σημερινών κατοίκων ζούσαν διασκορπισμένοι σε πολλά σημεία: άλλοι στη θέση «Παλιοχώρι», κοντά στο σημερινό εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής, άλλοι στην περιοχή «Μακροφτυλιά», κάποιοι στην τοποθεσία «Βαρβαροχώρι» και λίγοι στη σημερινή θέση.
Η Κοκκινομηλιά χρονολογείται από την Παλαιολιθική εποχή, καθότι έχουν βρεθεί ευρήματα (φολίδες και εργαλεία) αυτής της εποχής, σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Αδ. Σάμψων.
Μία άλλη παρακινδυνευμένη άποψη, καθώς βασίζεται σε διηγήσεις γερόντων κατοίκων διπλανών χωριών, είναι ότι επιδρομείς Σαρακηνοί επέλεξαν την περιοχή ως μόνιμο τόπο διαμονής τους, με αποτέλεσμα τη σύμμειξη με τους ντόπιους κατοίκους.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, ο Τούρκος Αγάς διέταξε τη συγκέντρωση των κατοίκων που ζούσαν διασκορπισμένοι στα προαναφερθέντα σημεία, στη σημερινή θέση, προκειμένου να τους εποπτεύει αποτελεσματικότερα. Οι υπόδουλοι ήταν υποχρεωμένοι να παρέχουν φόρους, παραχώρησαν οικία σε κεντρικό σημείο και έφεραν στρωσίδια από τα σπίτια τους. Τελευταίος Μπέης-Αγάς ήταν ο Τουραλής.
Έξω από το χωριό, περίπου 100 μ., υπάρχει τοποθεσία που ονομάζεται: «Στον Τούρκο». Αναφέρεται ότι κάποιος αγάς που έμενε στο σπίτι του χωριού, το οποίο σήμερα ανήκει στον Άγγελο Στέφο (στο κέντρο του χωριού), φεύγοντας μετά την απελευθέρωση, πήρε μαζί του μια όμορφη κοπέλα, με το όνομα Ελένη. Πέντε–έξι παλικάρια έστησαν καρτέρι και τον σκότωσαν. Από τότε, το μέρος φέρει αυτό το όνομα.
Ψηλά από το χωριό, υπήρχαν και υπάρχουν δύο σκοπιές των Τούρκων, που τις χρησιμοποιούσαν για να φυλάγονται από τους υπόδουλους και αγανακτισμένους Έλληνες. Οι σκοπιές ονομάζονταν: Μπεζάν (που σημαίνει οχυρό) και Γκαγκάνα.
Την Κοκκινομηλιά επισκέφτηκαν δύο φορές, μέσα σε μια πενταετία, ο βασιλεύς της Ελλάδας Όθωνας και η βασίλισσα Αμαλία. Οι επισκέψεις έλαβαν χώρα τον Σεπτέμβριο του 1841 και τον Ιούνιο του 1845, σύμφωνα με τα βασιλικά ημερολόγια τα οποία επικεντρώνονται στις εντυπώσεις που δημιούργησε στο βασιλικό ζεύγος ο φυσικός πλούτος της περιοχής. Οι επισκέψεις τους αναφέρονται και στο βιβλίο: «Σύγχρονος Ιστορία των Ελλήνων και των λοιπών λαών της Ανατολής από το 1821 μέχρι το1921».
Το χωριό επισκέφτηκε και ο μεγάλος Εθνικός ευεργέτης Γεώργιος Αβέρωφ, ο οποίος έτυχε εξαιρετικής υποδοχής και φιλοξενίας. Ο Αβέρωφ ζήτησε να μάθει τις ανάγκες του τόπου. Οι χωριανοί ζήτησαν να τους φτιάξει ένα γεφύρι, διότι πολλές φορές κινδύνευσαν. Μάλιστα, μια έγκυος γυναίκα έχασε τη ζωή της προσπαθώντας να περάσει το ποτάμι. Έτσι, με δικές του δαπάνες, κατασκευάστηκε ένα τοξοειδές γεφύρι που ένωνε το χωριό, πάνω στο οποίο έχει γίνει πλατεία.
Η Κοκκινομηλιά συμμετείχε στην επανάσταση του 1821 με αρκετούς αγωνιστές. Επίσης, αγωνιστές έπεσαν «υπέρ πατρίδος» κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, στην Μικρασιατική εκστρατεία και το 1940.
Πολλοί συμπατριώτες μας χάθηκαν και στον Εμφύλιο πόλεμο. Μαύρες σελίδες της ιστορίας γράφτηκαν, δυστυχώς, την περίοδο αυτή.
Μετά την απελευθέρωση, παρά το γεγονός ότι το χωριό χαρακτηρίστηκε εθνικό, υπήρξαν δημοπρασίες για τη χρήση της γης. Σημαντικό στοιχείο για την οικονομία της Κοκκινομηλιάς υπήρξε η δασική έκταση. Ο Κωνσταντίνος Μπαλάνος, γιος του βουλευτή Σίμου Μπαλάνου, έκανε ενέργειες και όλη η δασική περιοχή δόθηκε προς εκμετάλλευση στους κατοίκους. Για τον λόγο αυτό τον θεωρούμε ευεργέτη του χωριού.
Σημαντική προσωπικότητα της Κοκκινομηλιάς υπήρξε ο συγγραφέας και δάσκαλος Άγγελος Στέφος, ο οποίος γεννήθηκε το 1910 και θεωρείται ο μεγαλύτερος ιστορικός ερευνητής της Β. Εύβοιας. Άλλη σημαντική προσωπικότητα είναι ο γιος του, Αναστάσιος Στέφος, ο οποίος το 1999 εκλέχτηκε Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων και συμμετέχει σε πολλά συλλογικά έργα.
Σύμφωνα με μαρτυρίες, το δάσος της Κοκκινομηλιάς ήταν πυκνό με ποικίλη βλάστηση και με όλων των ειδών τα ζώα της ελληνικής πανίδας: ελάφια, ζαρκάδια, λύκους κ.ά.
Επίσης, πέρα από την απέραντη ομορφιά που ζήσαμε από τα παιδικά μας χρόνια μέχρι πρότινος, το δάσος του χωριού μας, έδινε εργασία σε πολλούς συγχωριανούς μας: ρητινοκαλλιεργητές, μελισσοκόμους, κτηνοτρόφους, ξυλοκόπους. Αποτελούσε «σημείο αναφοράς» για πολλούς επισκέπτες που μας έλεγαν πόσο τυχεροί είμαστε που ζούμε σε αυτόν τον ευλογημένο τόπο!
Όλα αυτά όμως σταμάτησαν ένα βράδυ του Αυγούστου του 2021 (ξημερώματα της 5ης Αυγούστου), διότι μία τεράστια πυρκαγιά κατέκαψε ολοκληρωτικά αυτό το μαγικό δάσος, αυτό το δάσος που οι δασολόγοι το είχαν ονομάσει «Τζαμάικα», για την πλούσια χλωρίδα και πανίδα του …
Η πυρκαγιά αυτή διαπέρασε όλο το χωριό, εκείνο το μοιραίο βράδυ, καίγοντας 37 αποθήκες, 22 σπίτια και την κεντρική εκκλησία του χωριού μας, τους Άγιους Ταξιάρχες, την «καλλονή» του χωριού μας, όπως τη χαρακτηρίζει ο συγγραφέας και ερευνητής Αλέξανδρος Καλέμης και τον… ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ ΜΑΣ!
Αυτή η πυρκαγιά ήρθε από τα γειτονικά μας χωριά, τη Λίμνη, τις Ροβιές και συνέχισε την καταστροφική μανία της, κατακαίγοντας, πάνω από 500.000 στρέμματα δασικής έκτασης, στη Βόρεια Εύβοια, προκαλώντας και άλλες ανυπολόγιστες ζημιές.
ΟΛΑ ΤΩΡΑ ΕΙΝΑΙ ΑΛΛΙΩΤΙΚΑ …
Κείμενο: Χριστούλα Τσελίκα, δ/α του Δημοτικού Σχολείου Ωρεών
